بررسی روند و بار بیماریهای منتسب به سیستم آبرسانی و دفع فاضلاب اجتماع و تحلیل نابرابری آنها در سطوح فرو ملی در کشور جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی 1990الی 2010

سترسی به آب آشامیدنی سالم و تاسیسات دفع بهداشتی فاضلاب از جمله الزامات برای کنترل بیماریهای واگیر و غیرواگیر و ارتقاء سطح بهداشت در جوامع است. تامین آب آشامیدنی سالم ارتباط مستقیمی با بکارگیری تاسیسات دفع بهداشتی فاضلاب دارد، بطوریکه دفع غیربهداشتی فاضلاب با آلودگی منابع آب، تامین آب آشامیدنی سالم را مختل می‌کند. عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم از دو طریق به سلامت جامعه آسیب می‌زند؛ (۱) ورود میکروارگانیسم‌های بیماریزا و آلاینده‌های شیمیایی به بدن و ایجاد بیماریهای واگیر و غیرواگیر و (۲) کاهش سطح بهداشت عمومی و ایجاد بیماریهای ناشی از عدم شستشوی کافی. در طی ۵۰ سال اخیر، تلاشهای گسترده‌ای از سوی سازمانهای بین‌المللی نظیر سازمان ملل متحد (UN)، سازمان جهانی بهداشت (WHO)، برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد (UNEP) و صندوق کودکان ملل متحد (UNICEF)، دولتها و مردم جهت تامین آب آشامیدنی سالم و تاسیسات دفع بهداشتی فاضلاب صورت گرفته است. در کشور ما نیز تلاشهای گسترده‌ای در زمینه تامین آب آشامیدنی سالم و تاسیسات دفع بهداشتی فاضلاب صورت گرفته است، اما هنوز مشکلاتی هم در تامین آب آشامیدنی سالم و هم در دفع بهداشتی فاضلاب وجود دارد. ارزیابی کلی وضعیت موجود آبرسانی و دفع فاضلاب در کشور نشان می‌دهد که این بخش‌ از جمله عوامل تهدیدکننده سلامت انسان است که کنترل و مدیریت صحیح آن می‌تواند از تعداد زیادی از بیماریها، ناتوانی¬ها و فوت‌ها و بار اضافی وارده به نظام سلامت و اقتصاد کشور جلوگیری کند.
سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۷ برآورد اولیه¬ای از بار بیماری‌های منتسب با عوامل محیطی را برای کشورهای مختلف ارائه نمود. این برآوردها برای چهار گروه از عوامل خطر محیطی زیر محاسبه شده بودند: (۱) ذرات معلق در هوای آزاد، (۲) آلاینده‌های ناشی از احتراق سوخت‌ در داخل ساختمان، (۳) آلاینده‌های ناشی از محیط کار و (۴) میکروارگانیسم‌های بیماریزای منتقله از آب. سازمان جهانی بهداشت برآورد نمود که سالانه حدود ۱۳ میلیون مرگ در دنیا به دلیل مواجهه با عوامل خطر مذکور رخ می‌دهد که با کنترل مسائل زیست محیطی مانند آلودگی هوا و آب، دسترسی به آب آشامیدنی سالم و دفع بهداشتی فاضلاب و استفاده از سوخت‌های پاک می‌توان از این میزان مرگ و میر پیشگیری نمود. محققین توصیه کرده‌اند که این نتایج فقط باید به عنوان نقطه شروعی برای مطالعات بیشتر باشد و کشورهای مختلف باید بار بیماری های عوامل محیطی را در سطح کشوری خود به طور جامع بررسی نموده و نتایج کنونی را ارزیابی و اعتبارسنجی نمایند. در کشور ما مطالعات پراکنده و محدودی بر روی بررسی ارتباط بین آلاینده‌های محیطی و میزان مرگ ناشی از مواجهه با آنها و همچنین ارتباط بیماریها با این عوامل خطر صورت گرفته است. بی‌شک برنامه‌ریزی استراتژیک و تخصیص منابع مبتنی بر هدف در مناطق مختلف کشور جهت کنترل و مدیریت بیماری های ناشی از عوامل خطر محیطی و عوارض آن نیازمند کسب اطلاعات جامع در سطح ملی و منطقه‌ای می‌باشد تا سیاستهای اتخاذ شونده مبتنی بر شرایط محیطی کشور، موثرتر و با کم‌هزینه‌تر باشند.
با توجه به اهمیت سیستم آبرسانی و دفع فاضلاب اجتماع در ایجاد بیماری و مرگ و میر در کشور، آگاهی از روند تغییرات این عامل خطر در طول زمان و ارزیابی بار بیماری‌های منتسب به آن لازم بوده و به تعیین اولویت‌های مداخله‌ای و ارزیابی برنامه‌های ملی در این زمینه یاری می‌رساند. بررسی موضوع به تفکیک استان یا منطقه¬ای تصویر شفاف‌تری را برای اجرای برنامه‌های کنترلی، تخصیص منابع مبتنی بر شواهد و ارایه بسته‌های خدماتی متناسب در اختیار می‌گذارد و با ارزیابی نابرابری‌ها به اعمال عدالت در توزیع سلامت کمک می‌کند. بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین روند و بار بیماریهای منتسب به سیستم آبرسانی و دفع فاضلاب اجتماع و تحلیل نابرابری آنها در سطوح فرو ملی در کشور جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی ۱۹۹۰–۲۰۱۰ پیشنهاد می‌گردد.