√ وضعیت جهانی منابع آب: 

آمار، چالش‌ها و مسیر پیش‌رو

آب یکی از حیاتی‌ترین منابع طبیعی برای بقاء انسان، توسعه اقتصادی، تولید غذا و پایداری محیط زیست است. با این حال، منابع آب شیرین جهان بسیار محدود و به‌طور نابرابری در سطح کره زمین توزیع شده‌اند. تنها حدود 2.5 درصد از کل آب موجود در زمین، آب شیرین است و از این مقدار، تنها بخش کوچکی قابل استفاده مستقیم برای انسان‌هاست

 (UN Water, 2021).

1. منابع آب جهان از نظر کمی

کل حجم آب موجود در کره زمین حدود 1.386 میلیارد کیلومتر مکعب برآورد شده است، اما تنها 2.5 درصد آن آب شیرین می‌باشد. از این میزان آب شیرین، حدود 68.7 درصد در یخچال‌ها و کلاهک‌های یخی، 30.1 درصد در آب‌های زیرزمینی، و تنها 0.3 درصد در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها قرار دارد (UN Water, 2021).

 

 

در حال حاضر، بیش از 2 میلیارد نفر در سراسر جهان به آب آشامیدنی سالم و ایمن دسترسی ندارند و بیش از 4.2 میلیارد نفر فاقد خدمات بهداشتی مناسب هستند

 (WHO & UNICEF, 2020).

2. چالش‌های اصلی منابع آب

الف. نابرابری در توزیع جغرافیایی

منابع آب به‌طور نامتوازن توزیع شده‌اند. کشورهایی مانند برزیل، روسیه و کانادا منابع زیادی دارند، اما مناطق خاورمیانه، شمال آفریقا، آسیای میانه و برخی کشورهای جنوب آسیا با کم‌آبی مزمن مواجه‌اند (World Bank, 2020).

 

ب. بهره‌برداری بیش‌ازحد از منابع آب زیرزمینی

در بسیاری از کشورها از جمله هند، چین، ایران و آمریکا، برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی منجر به افت سطح آب و فرونشست زمین شده است. حدود 20 درصد منابع آب زیرزمینی جهان به‌صورت ناپایدار برداشت می‌شود (FAO, 2020).

 

ج. آلودگی منابع آب

ورود آلاینده‌ها از کشاورزی (مانند کودها و سموم)، صنعت، و فاضلاب انسانی به منابع آبی باعث افت کیفیت و افزایش هزینه‌های تصفیه شده است. آلودگی با نیترات، فلزات سنگین، و میکروارگانیسم‌ها تهدید جدی برای سلامت عمومی است (UNEP, 2019).

د. تغییرات اقلیمی

تغییر اقلیم موجب اختلال در الگوهای بارندگی، افزایش دما، تشدید خشکسالی‌ها و بروز سیلاب‌های مکرر شده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا سال 2050، بیش از نیمی از جمعیت جهان ممکن است تحت فشار شدید آبی زندگی کنند (IPCC, 2022).

 

3. راهکارهای مقابله با بحران آب

برای عبور از چالش‌های موجود، اقدامات زیر ضروری است:

• مدیریت یکپارچه منابع آب (IWRM): هماهنگی میان بخش‌های مختلف مصرف‌کننده آب برای استفاده پایدار.
• افزایش بهره‌وری مصرف آب در کشاورزی: با توجه به اینکه بیش از 70 درصد آب شیرین جهان در کشاورزی مصرف می‌شود، بهبود فناوری‌های آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای حیاتی است (World Bank, 2020).
• سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آبی: مانند سیستم‌های تصفیه و بازیافت آب، شیرین‌سازی آب دریا در مناطق خشک.
• آگاهی‌بخشی عمومی و آموزش: ترویج صرفه‌جویی و اصلاح الگوهای مصرف آب در سطح خانوار و جامعه.

 

نتیجه‌گیری

منابع آب جهان با چالش‌های فزاینده‌ای روبه‌رو هستند. از برداشت بی‌رویه و آلودگی گرفته تا آثار تغییرات اقلیمی، همه و همه نیازمند پاسخی جامع، فوری و هماهنگ هستند. حفاظت از این منابع برای تضمین سلامت، امنیت غذایی و توسعه پایدار در سطح جهانی ضروری است. آینده‌ی منابع آب به تصمیماتی بستگی دارد که امروز اتخاذ می‌کنیم.

منابع

1. UN Water. (2021).Summary Progress Update 2021 – SDG 6 – Water and Sanitation for All.
2. WWAP (United Nations World Water Assessment Programme). (2019).The United Nations World Water Development Report 2019: Leaving No One Behind.
3. FAO. (2020).State of Food and Agriculture 2020 – Overcoming Water Challenges in Agriculture.
4. IPCC. (2022).Sixth Assessment Report – Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability.
5. WHO & UNICEF. (2020).Progress on household drinking water, sanitation and hygiene 2000–2020.
6. World Bank. (2020).Water in Agriculture.
7. UNEP. (2019).Global Environment Outlook – GEO-6: Healthy Planet, Healthy People.