تخمین بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب مصرفی در بخش کشاورزی با تاکید بر محصولات کشاورزی زراعی در ایران

تغییر اقلیم و مدیریت نادرست در بخش آب باعث بروز بحران آب در ایران شده است و این بحران می تواند در آینده نزدیک منجر به چالشهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گردد. بعلاوه با کاهش شدید نزولات جوی چهار ساله اخیر تبعات خشکسالی در ایران روز به روز نمود بیشتری پیدا می کند. از طرفی برای تامین غذای مورد نیاز جمعیت رو به رشد کشور و با توجه به کمبود شدید منابع آبی ضرورت دارد در بخش کشاورزی که قریب به ۹۲% از منابع تجدیدپذیر آب را مصرف می کند تغییر نگرشی در نحوه مدیریت منابع آبی و نوع محصولات انتخابی برای کشت لحاظ شود تا علاوه‌بر ایجاد مزیت‌های اقتصادی از هدر رفت منابع آب در این بخش جلوگیری شود. از طرفی یکی از مهم‌ترین مسائل بخش کشاورزی پایین بودن بهره‌وری نهاده‌ها به‌ویژه آب است و در بیشتر اراضی کشاورزی بطور قابل ملاحظه‌ای آب بیشتری نسبت به مقدار آب مورد نیاز برای هر هکتار به زمین‌های کشاورزی منتقل شده و یا از منابع زیرزمینی برداشت می‌شود که نتیجه آن پایین بودن راندمان آبیاری است. به عبارتی دیگر، آب بکار رفته به ندرت منطبق بر زمان مناسب آبیاری و مقدار مورد نیاز گیاه است که در نهایت منجر به کاهش بهره‌وری آب آبیاری می‌شود. با کم شدن میزان بارشها و بارندگی کشت هایی که نیاز آبی فراوانی دارند مانند: کشت یونجه ، کشت پیاز ، کشت سیب زمینی ، کشت هندوانه دیگر مقرون به صرفه و سود آور نیست و کشاورزان کم کم باید محصولی که کشت می کنند را تغییر دهند.
برای این منظور لازم است تا با استفاده از شاخصهایی میزان بهره وری استفاده از آب در بخش کشاورزی سنجیده شود. سنجش بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب و اولویت بندی محصولات کشاورزی از نظر این شاخصها می تواند یک راهکار برای شناسایی محصولات با بهره وری اقتصادی و فیزیکی کم باشد.
در این پژوهش بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی محصولات زراعی شامل شامل آفتابگردان، پنبه، پیاز، جو، چغندر، خیار، ذرت دانه ای، ذرت علوفه ای، سویا، سیب زمینی، شبدر، برنج، عدس، کلزا، گندم، گوجه فرنگی، لوبیا، نخود، هندوانه، یونجه در سراسر کشور به تفکیک محصول و استان مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. با استفاده از شاخصهای براورد شده می توان محصولات دارای بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی پایین را شناسایی کرد تا با توجه به کمبود منابع آبی موجود از هدر رفت منابع ارزشمند آب برای کشت و تولید محصولات با بهره وری اقتصادی و فیزیکی کم به تدریج جلوگیری شود و علاوه‌بر آن بتوان بهره وری مصرف آب در بخش کشاورزی شده که ارتباط تنگاتنک با امنیت غذایی و آبی کشور را بهبود بخشید.